Meer grip op begroting?

Met de Voorjaarsnota in aantocht organiseerde de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden onlangs een bijeenkomst die raadsleden helpt hun controlerende en kaderstellende rol scherper in te vullen. Tijdens deze interactieve sessie, met een presentatie van experts van Deloitte, stond één vraag centraal: hoe houd je als raad grip op gemeentefinanciën in tijden van schaarste én overvloed?

Hoe kan je realistisch begroten in een complex speelveld?

De bijeenkomst maakte pijnlijk duidelijk dat veel gemeenten worstelen met een kloof tussen wat er op papier wordt begroot en wat er in werkelijkheid wordt gerealiseerd. Door onderbezetting, capaciteitsproblemen bij uitvoeringspartners en versnipperde beleidsambities blijven investeringen vaak liggen. Dit leidt tot overschotten in de jaarrekening, terwijl de begroting structurele tekorten toont. Deloitte pleitte daarom voor realistisch begroten: “Stop met papieren ambities, kijk naar wat je écht kunt uitvoeren.”

Het ravijnjaar 2026: feit en mythe

Een belangrijk thema was het zogeheten ‘ravijnjaar’ 2026, waarin het gemeentefonds fors daalt. Hoewel deze korting reëel is – met een verwachte terugval van 2,3 miljard euro – werd ook benadrukt dat gemeenten nog nooit zo vermogend zijn geweest als nu. Volgens de experts biedt dit juist een kans om met realistische scenario’s een zachte landing te creëren. “Durf keuzes te maken. Bezuinig waar dat weinig maatschappelijke schade aanricht, investeer waar het rendement zichtbaar is.”

Focus op realisatiekracht en sociaal domein

Deloitte adviseerde raadsleden vooral te kijken naar de realisatiekracht van de eigen organisatie én de markt. “Als je de investeringscapaciteit overschat, bouw je structureel kapitaallasten op zonder maatschappelijke opbrengst.” Een concreet voorbeeld: een gemeente begroot 200 miljoen euro aan investeringen, maar weet slechts 70 miljoen te realiseren. Het verschil wordt wel ingeboekt, maar niet benut — en dat belemmert keuzes elders.

Bijzonder veel aandacht ging uit naar het sociaal domein, waar preventie, prioritering en bureaucratische drukpunt zijn. “De grootste financiële en maatschappelijke uitdagingen liggen daar, niet bij de bibliotheek of het zwembad,” klonk het. Raadsleden werden opgeroepen om met een lange termijnvisie te sturen, in plaats van met incidentele kortingen.

Lokale keuzes vragen politieke moed

Tot slot werd stilgestaan bij lokale belastingheffing als instrument om financiële ruimte te creëren. Het verhogen van de OZB is niet populair, maar soms onvermijdelijk om fundamentele keuzes overeind te houden. “Durf als raad het eerlijke gesprek te voeren over voorzieningen, belastingdruk en ambities.”