Digitale macht, democratische weerbaarheid en het recht op controle

Onlangs schoof ik aan bij een bijzondere bijeenkomst over democratische weerbaarheid. Een avond waarin het niet alleen ging over wát we moeten beschermen, maar vooral hóe. In een tijd waarin technologie, desinformatie en geopolitieke druk steeds vaker het publieke debat beïnvloeden, is de vraag prangender dan ooit: hoe blijven we soeverein in een digitale wereld die ons langzaam uit handen glipt?

Na een gezamenlijke aftrap gingen we uiteen in deelsessies. Zelf sloot ik aan bij het gesprek over techkapitalisme — een prikkelend en soms verontrustend gesprek over de macht van grote technologiebedrijven als Meta, Microsoft en Google. Wat mij vooral raakte, was hoe vanzelfsprekend wij afhankelijk zijn geworden van systemen die fundamenteel buiten onze democratische controle liggen. Onderwijs, zorg en zelfs overheid draaien op infrastructuren waar wij geen zeggenschap over hebben. Dat is niet neutraal. Dat is politiek.

We spraken over alternatieven. Over het belang van Europese open source-oplossingen. Over digitale autonomie. Maar ook over de ethische vragen: hoe vecht je tegen desinformatie zonder in censuur te vervallen? Wie bepaalt de norm? En is het tijd om afscheid te nemen van grootschalige platforms, in ruil voor kleinschaliger en lokaal georganiseerde digitale gemeenschappen?

Wat me bijblijft is de scherpte waarmee duidelijk werd: democratische weerbaarheid is geen dossier voor experts — het is een verantwoordelijkheid van ons allemaal. Van hoe we software kiezen tot hoe we data beheren, hoe we modereren en hoe we elkaar aanspreken. En vooral: hoe we het gesprek voeren over wat we als samenleving wél willen.

Na afloop spraken we informeel door. Over nieuwe buitenlands beleid, over maatschappelijke veranderingen die sneller gaan dan we kunnen bijbenen, over de dreiging van autocratische digitale structuren — en over hoopvolle tegenbewegingen. Europa staat op een kruispunt. En Nederland? Wij hebben de kans om te kiezen voor een digitale koers waarin mensenrechten, publieke waarden en zeggenschap leidend zijn. Mits we durven.