365 dagen spelen en chillen?

Hoe ziet een buurt eruit waarin kinderen écht welkom zijn? Wat als de publieke ruimte niet alleen wordt ontworpen voor auto’s en volwassenen, maar ook voor spelende kinderen en chillende tieners? Wat als jongeren niet worden gezien als overlast, maar als bewoners met recht op ruimte, ontspanning en ontmoeting? Tijdens een interactieve webinar, georganiseerd door het Child Friendly Cities Initiative van UNICEF Nederland en Jantje Beton, werd deze vraag van alle kanten belicht.

Het recht op vrije tijd, spel en ontspanning is vastgelegd in artikel 31 van het VN-Kinderrechtenverdrag. Toch blijkt dit in de praktijk een van de meest onder druk staande kinderrechten. In dichtbebouwde steden en nieuwe woonwijken wordt nog te vaak vergeten om kinderen en jongeren mee te nemen in het ontwerp van de leefomgeving. Spelen wordt daarmee geen vanzelfsprekendheid, maar een strijd om ruimte. Illustratief is de situatie rond een voetbalkooi in Amsterdam, waar klachten over geluidsoverlast leidden tot het besluit de kooi te verwijderen—zonder dat kinderen of jongeren in het proces waren gehoord. Pas na ophef en onderzoek door de Kinderombudsman werd besloten de kooi te behouden, mét aanpassingen. Een voorbeeld dat onderstreept hoe belangrijk participatie is, juist als het gaat om de publieke ruimte.

De urgentie werd onderbouwd met actuele cijfers. Een representatief onderzoek onder jongeren tussen de 10 en 18 jaar laat zien dat 6% van hen nooit buitenkomt. Vooral jongeren ouder dan 12 jaar trekken zich steeds meer terug, terwijl juist hun behoefte aan vrije ruimte groeit. Wanneer ze wél naar buiten gaan, doen ze dat vooral om vrienden te ontmoeten. De openbare ruimte is voor hen wat de woonkamer is voor volwassenen: een plek om te zijn, te ontspannen en contact te maken. Tegelijkertijd blijkt uit dezelfde peiling dat 94% van de jongeren nooit is gevraagd naar hun mening over de buitenruimte, terwijl bijna een derde aangeeft dat juist wél te willen. Kinderen willen dus wel, maar krijgen geen stem.

In het webinar kwamen inspirerende praktijkvoorbeelden voorbij uit zowel Nederland als Vlaanderen. Er werd stilgestaan bij de behoeften van jonge kinderen onder de twaalf jaar, maar ook bij de vaak vergeten doelgroep van jongeren. Daarnaast werd ook gekeken naar de rol van ouders, bijvoorbeeld in Caribisch Nederland, waar met laagdrempelige initiatieven wordt gewerkt aan veilige, toegankelijke speelplekken die gedragen worden door de buurt. De centrale boodschap was helder: werk niet alleen voor kinderen, maar samen met hen. Niet alleen in beleidsnota’s, maar juist in het concrete ontwerp en beheer van hun leefomgeving.

Een creatief en sprekend voorbeeld is de Vlaamse ‘ijsjesnorm’: het idee dat elk kind, binnen de tijd dat een ijsje smelt, een speelplek moet kunnen bereiken. Met deze speelse meetmethode worden kinderen zelf onderzoekers van hun buurt. De resultaten, verzameld in zogeheten ijsjesrapporten, worden teruggekoppeld aan gemeenten en blijken een krachtig signaal. De norm maakt zichtbaar waar speelruimte ontbreekt—en waar actie nodig is. Het draagt bovendien bij aan bewustwording bij beleidsmakers: hoe ver kunnen kinderen zich zelfstandig verplaatsen? En voelen ze zich daar welkom?

De Nationale Buitenspeeldag, zowel in Nederland als in Vlaanderen, blijft een belangrijk moment om het belang van spel en ontmoeting onder de aandacht te brengen. Tegelijkertijd werd tijdens het webinar benadrukt dat één dag per jaar niet volstaat. Een springkussen op het dorpsplein is leuk, maar zonder duurzame vervolgstappen verdwijnt de impact zodra het feest is afgelopen. Daarom luidde de oproep: maak van buiten spelen geen symbolisch evenement, maar een structureel onderdeel van gemeentelijk beleid. Denk integraal, verbind jeugdbeleid met gezondheid, klimaatadaptatie, sociale cohesie en ruimtelijke ordening. En bovenal: neem kinderen serieus als medeontwerpers van hun leefomgeving.

Wie echt werk wil maken van kindvriendelijke buurten, moet durven kiezen. Ruimte maken voor kinderen en jongeren is geen luxe of bijzaak, maar een investering in een samenleving waarin iedereen zich thuis kan voelen. De inzichten en voorbeelden uit het webinar 365 dagen spelen en chillen laten zien dat het anders kan—als we bereid zijn om anders te kijken en kinderen niet alleen mee te laten doen, maar hen ook mede-eigenaar maken van hun publieke ruimte.